نرمی استخوان یک اختلال اسکلتی است که ناشی از کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات است. این‌ها موادی مغذی هستند که جهت رشد استخوان‌های سالم و قوی، اهمیت فراوانی دارند. افراد مبتلا به بیماری ممکن‌است روند رشد کندتر، استخوان‌هایی ضعیف و نرم و در موارد شدیدتر دارای ناهنجاری‌های اسکلتی باشند.
ویتامین D در جذب کلسیم و فسفات موجود در روده، به بدن شما کمک می‌کند. ویتامین D مورد نیاز خود را از محصولات غذایی مختلفی مانند شیر، تخم مرغ و ماهی دریافت کنید. بدن شما هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز، ویتامین D تولید می‌کند.
کمبود ویتامین D باعث می‌شود که بدن قادر به حفظ مقدار کافی کلسیم و فسفات نباشد. زمانی که این اتفاق می افتد، بدن هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث آزادشدن کلسیم و فسفات از استخوان شما می‌شوند. در صورتی که استخوان‌ها فاقد این دو ماده باشند، ضعیف و نرم می‌شوند.
نرم‌شدن استخوان بیشتر در کودکان 6 تا 36 ماهه، رایج است. کودکان بیشتر از بزرگسالان در خطر ابتلا به بیماری هستند؛ زیرا همچنان در سنین رشد قرار دارند. در صورتی‌که در منطقه‌ای کم‌نور زندگی می‌کنید یا لبنیات مصرف نمی‌کنید یا گیاه‌خوار هستید؛ این امکان وجود دارد که بچه‌ها ویتامین D را به مقدار کافی دریافت نکنند.
چه کسانی در خطر ابتلا به نرمی استخوان قرار دارند؟
برخی عوامل سبب می‌شوند که احتمال ابتلای دسته‌ای از افراد به این اختلال استخوانی بیشتر از دیگران باشد. در ادامه برخی از عواملی که اثرگذاری بیشتری دارند را بررسی می‌کنیم. برخی فاکتورها عبارتند از:
سن
نرمی استخوان در کودکان 6 تا 36 ماهه شیوع بیشتری دارد؛ در حالی‌که کودکان در طول این مدت، رشد سریعی دارند. بدن کودکان جهت تقویت و رشد استخوان‌ها در طول این دوره حساس، به بیشترین میزان کلسیم و فسفات احتیاج دارد.
رژیم غذایی
در صورتی‌که رژیم گیاه‌خواری داشته باشید و برنامه غذایی شامل ماهی، تخم‌مرغ یا شیر نشود؛ خطر ابتلا به عارضه نرم‌شدن استخوان‌ها بیشتر است. علاوه بر این، اگر با هضم شیر مشکل دارید یا به قند شیر(لاکتوز)، حساسیت دارید؛ باید بدانید که احتمال بیشتری جهت ابتلا به بیماری دارید. ممکن‌است کودکانی که تغذیه آنها منحصر به شیر مادر است؛ دچار کمبود ویتامین D شوند. ویتامین D شیر مادر به اندازه‌ای نیست که از بروز بیماری استخوانی جلوگیری کند.
رنگ پوست
کودکان آفریقایی، خاورمیانه‌ای و کودکان جزایر اقیانوس آرام، پوست تیره‌تری دارند. بنابراین در بیشترین خطر ابتلا به نرمی استخوان قرار می‌گیرند. واکنش پوست تیره نسبت به نور خورشید کمتر از پوست روشن است؛ بنابراین ویتامین D کمتری تولید می کند.
موقعیت جغرافیایی
بدن ما هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب، ویتامین D بیشتری تولید می‌کند. بنابراین اگر در منطقه‌ای کم‌نور زندگی می‌کنید یا در ساعاتی از روز در فضای بسته هستید؛ بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قرار دارید.
ژن‌ها
یکی از انواع اختلال در بافت‌های استخوانی، ارثی است و از طریق ژن‌ها منتقل می‌شود. این بیماری ارثی، مانع از جذب فسفات توسط کلیه‌های شما می‌شود.
علائم نرمی استخوان چیست؟
بیماری نرم‌شدن استخوان‌ها نیز مانند هر بیماری دیگری دارای نشانه‌هایی است و خود را در ظاهر بروز می‌دهد. بنابراین بهتر است با علائم آن آشنا شوید و در صورت مشاهده کوچکترین نشانه‌ها در خود یا کودک، به یک متخصص مجرب مراجعه کنید. برخی علائم رایج بیماری شامل موارد زیر است:
- درد یا حساسیت در استخوان بازوها، پاها، لگن یا ستون فقرات
- کندی رشد و کوتاهی قد
- شکستگی استخوان
- گرفتگی عضلات
برخی ناهنجاری‌های دندان نیز جز نشانه‌های نرمی استخوان هستند. این ناهنجاری‌ها عبارتند از:
- تاخیر در رویش دندان
- سوراخ در مینای دندان
- آبسه
- نقص در ساختار دندان
- افزایش تعداد کرم‌خوردگی‌ها
همچنین ریشه برخی ناهنجاری‌های اسکلتی از بیماری نرمی بافت استخوان است که شامل نشانه‌های زیر است:
- شکل عجیب جمجمه
- پرانتزی بودن پاها
- برآمدگی دنده‌ها
- بیرون‌زدگی استخوان جناغ
- خمیدگی ستون فقرات
- ناهنجاری‌های لگن
در صورتی‌که کودک شما علائم نرمی استخوان را نشان می‌دهد؛ سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. اگر اختلال در دوره رشد کودک درمان نشود؛ ممکن‌است در بزرگسالی اختلالاتی مانند کوتاهی قد بروز یابد. حتی گاهی ممکن‌است که برخی ایرادات تا پایان عمر فرد با او همراه باشند.
نحوه تشخیص نرمی استخوان به چه شکل است؟
ممکن‌است پزشک با انجام معاینه به‌راحتی بیماری استخوانی را تشخیص دهد. آنها با وارد کردن فشار ملایم روی استخوان‌ها، حساسیت و درد در استخوان‌ها را بررسی می‌کنند. در برخی از موارد، پزشک آزمایشات خاصی جهت کمک به تشخیص بیماری انجام می‌دهد. آزمایشاتی از جمله:
- آزمایش خون جهت اندازه‌گیری سطح کلسیم و فسفات خون
- آزمایش اشعه ایکس استخوان جهت بررسی ناهنجاری‌های استخوانی
در موارد نادر، از استخوان نمونه‌گیری می‌شود. این نمونه‌گیری شامل برداشتن بخش بسیار کمی از استخوان است که جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
درمان نرمی استخوان چیست؟
درمان بیماری عمدتاً مبتنی بر جایگزینی مواد معدنی و ویتامین‌هایی است که در بدن به میزان کافی یافت نمی‌شوند. این کار بیشتر علائم ناشی از نرمی استخوان را از بین می‌برد. اگر فرزند شما دچار کمبود ویتامین D است، پزشک احتمالاً از شما می‌خواهد که در صورت امکان او را در معرض آفتاب قرار دهید و شما را به مصرف فرآورده‌های غذایی غنی از ویتامین D مانند ماهی، جگر، شیر و تخم‌مرغ تشویق می‌کند.
همچنین از مکمل های کلسیم و ویتامین D جهت درمان اختلال استفاده می‌شود. در مورد دوز مناسب، با پزشک خود مشورت کنید! دز مصرفی مناسب، بسته با توجه به سن و جثه کودک شما متفاوت است. مصرف بیش‌از حد ویتامین D یا کلسیم خطرناک است.
در صورت وجود ناهنجاری‌های اسکلتی، ممکن‌است کودک جهت قرار گرفتن صحیح استخوان‌ها در جای خود هنگام رشد، به بریس و زانوبند نیاز داشته باشد. در موارد شدید ممکن‌است کودک به عمل جراحی اصلاحی احتیاج داشته باشد.
جهت درمان نرمی استخوان ارثی، ترکیبی از مکمل‌های فسفات و مقادیر بالایی از نوعی خاص از ویتامین D مورد نیاز است.
بعد از درمان بیماری چه انتظاری باید داشت؟
افزایش میزان ویتامین D، کلسیم و فسفات به بهبود وضعیت این اختلال کمک می‌کند. بیشتر کودکان مبتلا به نرمی استخوان تقریباً با گذشت یک هفته، تا حد زیادی بهبود یافتند.
اگر بیماری در سنین پایین درمان شود، ناهنجاری‌های اسکلتی نیز با گذشت زمان به کلی از بین می‌رود یا تا حد زیادی بهبود می‌یابند. با این حال در صورتی‌که اختلال در سن رشد کودک، درمان نشود؛ این احتمال وجود دارد که ناهنجاری‌های اسکلتی دائمی شوند.
چگونه از ابتلا به نرمی استخوان جلوگیری کنیم؟
بهترین راه پیشگیری از ابتلا به بیماری، داشتن یک رژیم غذایی دارای مقادیر کافی کلسیم، فسفر و ویتامین D است. سطح کلسیم و فسفات افراد مبتلا به اختلالات کلیوی، باید به‌طور منظم تحت نظر پزشک باشد.
همچنین با قرار گرفتن در معرض نور ملایم خورشید، از ابتلا به نرمی استخوان جلوگیری کنید. بر اساس گفته‌های سازمان ملی خدمات سلامت انگلیس(NHS)، تنها باید با قرار دادن دست و صورت خود در معرض نور آفتاب، یک الی دو بار در هفته در فصول بهار و زمستان، از ابتلا به اختلال جلوگیری کنید.
بیشتر بزرگسالان به اندازه‌ی کافی در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند. فراموش نکنید که بیش از حد قرار گرفتن در معرض نور خورشید به پوست شما آسیب می‌رساند و جهت جلوگیری از آفتاب‌سوختگی و آسیب‌دیدگی پوست باید از ضد آفتاب استفاده شود.
در برخی از موارد، ممکن است که استفاده از ضد آفتاب از تولید ویتامین D توسط پوست شما جلوگیری کند، بنابراین خوردن غذاهایی که دارای ویتامین D هستند یا مصرف مکمل‌های ویتامین D توصیه می‌شود. این اقدامات پیشگیرانه، خطر ابتلا به نرمی استخوان را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهند.
نرمی استخوان در یک نگاه!
بیماری که منجر به نرم‌شدن استخوان‌ها می‌شود؛ معمولا در سنین نوزادی رخ می‌دهد و در صورت عدم مراجعه به پزشک و درمان جدی، باعث بروز اختلالات جدی مانند پرانتزی شدن پاها وغیره می‌شود. حتی ممکن‌است اختلالات رخ‌داده در اثر نرمی بافت استخوان تا پایان عمر با افراد باقی بماند. بنابراین بهتر است نکاتی را جهت پیشگیری و عدم ابتلا انجام داد و در صورت مشاهده کوچکترین علائم، به پزشک متخصص مراجعه کنید.
